गुगलको छलाङ: अन्तरिक्षमा एआई डाटा सेन्टर निर्माणको योजना

२० कात्तिक, काठमाडौं । विश्वका ठूला प्राविधिक कम्पनीहरूलाई अचम्ममा पार्ने गरी गुगलले अन्तरिक्षमा आधारित एआई डाटा सेन्टर निर्माण गर्ने महत्वाकांक्षी योजना अघि सारेको छ । कम्पनीले सूर्यको ऊर्जाबाट चल्ने ‘स्पेस एआई डाटा सेन्टर’ परियोजना सुरु गर्न लागेको हो ।

यो परियोजना ‘प्रोजेक्ट सनक्याचर (Project SunCatcher)’ नाममा अगाडि बढाइएको छ, जसको अर्थ ‘सूर्यको प्रकाश समात्ने’ भन्ने हुन्छ । यसअन्तर्गत गुगलले पृथ्वीको तल्लो कक्षामा सौर्य ऊर्जाबाट सञ्चालित उपग्रहहरूको एक समूह (constellation) निर्माण गर्ने योजना बनाएको छ । ती उपग्रहहरू गुगलका अत्याधुनिक टेन्सर प्रोसेसिङ युनिट (TPU) चिप्सले सुसज्जित हुनेछन् र आपसमा जडान भई एक प्रकारको अन्तरिक्षस्थित एआई डाटा सेन्टरको जालो सिर्जना गर्नेछन् । आवश्यकता परेमा ती उपग्रहहरू पृथ्वीमा पनि डेटा सञ्जालसँग जोडिन सक्नेछन् ।

द भर्जको रिपोर्टअनुसार, गुगलले यो परियोजनाका लागि उपग्रह निर्माता कम्पनी प्लानेट ल्याब्स (Planet Labs) सँग सहकार्य गरिरहेको छ । प्रारम्भिक चरणमा सन् २०२७ को सुरुवातमा दुई प्रोटोटाइप उपग्रह प्रक्षेपण गर्ने योजना छ, जसबाट हार्डवेयर परीक्षण र अन्तरिक्षमा यसको कार्यक्षमता परीक्षण गरिनेछ ।

अन्तरिक्षमा सूर्यको प्रकाश पृथ्वीको तुलनामा झन्डै आठ गुणा बढी शक्तिशाली हुने भएकाले सौर्य प्यानलहरूले अत्यधिक ऊर्जा उत्पादन गर्न सक्छन् । त्यहाँ न त रात पर्छ, न त बादल लाग्छ — जसले निरन्तर बिजुली उपलब्ध गराउँछ र ब्याट्रीमा निर्भरता घटाउँछ ।

हाल विश्वमा एआई प्रविधिको प्रयोग तीव्र गतिमा बढ्दै गएको छ । आगामी पाँच वर्षभित्र एआई डाटा सेन्टरहरूको क्षमता पाँच गुणा बढाउनु पर्ने अनुमान छ । यस्ता केन्द्रहरूले विशाल मात्रामा बिजुली प्रयोग गर्छन् — जहाँ सर्भरहरूले मात्र कुल ऊर्जा खपतको करिब ६० प्रतिशत, शीतलन प्रणालीहरूले ७ देखि ३० प्रतिशत, र बाँकी भाग नेटवर्क तथा भण्डारण प्रणालीहरूले प्रयोग गर्छन् ।

बढ्दो ऊर्जा मागका कारण एआई विस्तारले पृथ्वीमा बिजुलीको अभाव झन् गहिरो बनाउने चिन्ता बढ्दै गएको छ । यिनै चुनौतीहरू समाधान गर्न गुगलले अन्तरिक्षमा सौर्य ऊर्जामार्फत निरन्तर र शुद्ध बिजुली प्रयोग गरी एआई सञ्चालन गर्ने वैकल्पिक उपाय खोजिरहेको हो ।

गुगलका अनुसार, सूर्य नै सौर्यमण्डलको सबैभन्दा ठूलो ऊर्जा स्रोत हो — जसले मानवले प्रयोग गर्ने कुल बिजुलीभन्दा १०० ट्रिलियन गुणा बढी ऊर्जा उत्पादन गर्छ । यही अक्षय स्रोतको उपयोग गर्दै कम्पनीले भविष्यका डाटा सेन्टरहरूलाई पृथ्वीको सीमित स्रोतमा निर्भर नहुने दिशातर्फ लैजाने प्रयास गरेको हो ।